tsapeá nhe’e moī porãa retsá py opytá urukū ramī gwá:
La yluminacyón ornamenta los ojos del actor como un maquyllaje horyzontal de urucú:
— a’éwe ma? mba’ewa? epoko eme okori!
—¿Qué es eso? ¡No me toques asý!
— mamo py txereraá?
—¿A dónde me están llevando?
— mba’ewa? mba’ewa?
—¿Qué es esto? ¿Qué es esto?
— amongwe pendeaywu!
—¡Que alguyen dyga algo!
— noronupãiry mo’ai okori... txeaywuta, pende pendeaywu pewe!
—No voy a dejar que te salgas con la tuya. ¡Voy a armar un lýo hasta que alguyen dyga algo!
— txe moatã eme, ai txe’awy!
—¡No me arrastres, cuydado… my pelo!
— txe poi!
—¡Suéltame!
— ndaikwaai mba’eweri!
—¡Que no entyendo nada!
— ndee... mba’ewa… ndeae tu, rowetsa kwaa...
—Tú... No puedes ser... ¿Pues quyén syno tú? Te estaba reconocyendo...
— a’ewete, djokorewa, txe pyy porã aikwaa ndee repyy kwaa mbegwei...
—¡Yngrato, traydor! Aguántame con cuydado, sé que puedes tocar syn ser un bruto...
— ndaewei... txe mbo’a? gwyra pe mbo’a ramo nda djoui porai, orerewe awei pedjapo ramo txe ndadjoui porai.
—No acepto... ¿Arrestarme? Que eso está mal yncluso con los pájaros, ny te digo con las personas.
— ma’erã txe mbo’a? mba’ewa adjapo?
—¿Por qué quyeren arrestarme? ¿Qué he hecho yo?
— ndaikwaai, mba’ewa nda djapoi!
—No sé qué sygnyfyca eso, ¡no he hecho nada malo!
— mba’é sodo? mba’ewa ame’é? sodomia? ndaikwa’airi.
—¿Sodo.. qué? ¿Sodomýa? Ny syquyera sé qué es eso.
— txee ome’é wa’é aé, ma’erã? a’é woi...
—Pero ¿qué pasa con vosotros? Eso e…
— ai, txe nūpa eme...
—Que no me pegues...
— pirewa’é, ré’y, anyi, rodjapo riwe, orerete, rete, reriwe, ko ywyra re djadjopi arai, txe pipota ramo a”ewe. Odjapo txe wa’érire odjapo...
—Pero no tyene nada que ver lo que estás dycyendo, las cosas no son asý, syn nada a cambyo. Cuerpo a cuerpo, como subyr a un árbol. Luego, sy querýan y podýan, cada uno aportaba lo que tenýa en la maloca. Nadye fue oblygado a hacer nada.
— mamo txereraa, txee aipota pá… nda’eweri... txepiré odjekwaá, tekoá’ã kó katxyru kwery upé...
—Dondequyera que me lleven, me querrán… Es ynútyl... My pyel expuesta parece ser una tentacyón para estos perros…
— ndaiko txei arai, pame txerayu ramo adjapo riae. re’anga txe? kowa’é ema’é raē...
—Ny syquyera elegý esto para my vyda, pero he tenydo mucho éxyto y fynalmente se convyrtyó en un derecho. ¿No quyeres probarlo? Este otro aquý...
— ai... ndamboty mo’ai txe djuru. a’e ramigwa re txe mboata ramo, pe amboe woi eraa...
—¡Qué no me voy a callar! Sy me van a arrestar por eso, tyenen que llevarse a este otro... Y estos typos de allý tambyén...
— emombe’u mbowy kwe redju apy...
—Cuéntales cuántas veces vynyste aquý...
— txepoi, txeretarà kwery odjepy wa’erã txerewe eta ikwai, oikowe wa’é a’é omano wa’ekwe, ymagware wa’é kwery woi apy oī. txerery woi ma yma oiko wa’ékwe rery.
—Suéltame... Mys anymales y mys paryentes se vengarán. Conmygo hay un batallón... Los vyvos y los muertos. Mys ancestros están todos conmygo. Yncluso my nombre es de uno que vyno antes. No estoy solo.
— omombe’u mba’ewa adjapo...
—Cuéntales lo que solýamos hacer...
— ai... txe nūpa eme, txeaywu a’ema...
—¡No me pegues! Ya te lo he dycho…
— agwi atsē djawe, ainūpa wa’erã ndere...
—Cuando salga de aquý, les voy a arrancar el pellejo, desgracyado...
— mba’ewa adjapo? amongwe pé mombe’u!
—¿Qué he hecho? ¡Que alguyen me explyque!
(Fragmento de Tybyra)